Okul Kantinlerinde satılan gıdalar çocukların sağlıklarını nasıl
etkiliyor?
 

Yeni eğitim öğretim yılının başlaması ile birlikte 'Okul kantinlerinde
satılan gıdalar çocukların sağlıklarını nasıl etkiliyor?' sorusu da
gündeme geldi.
Kantinler, öğrencilerin okul hayatında önemli bir yer tutmaktadır. Çünkü
öğrencilerin hayatlarının nerdeyse üçte biri okulda geçmektedir.
Dolayısıyla öğrenciler beslenme ihtiyaçlarını da okul kantinlerinden
gidermektedirler.
Öğrencilerin sadece iyi bir eğitimle başarıya ulaşamayacağı, bunun
yanında sağlıklı beslenmenin de önemli bir faktör olduğu anlaşılmıştır.
İlköğretim ve ortaöğretim yaş grubundaki çocuklarda enerji yoğunluğu
yüksek atıştırmalıkların, içeceklerin ve fast-food besinlerin tüketim
sıklığının artması bazı hastalık risklerini arttırdığı kanıtlanmıştır.
Yetersiz ve dengesiz beslenmeye bağlı olarak ortaya çıkan şişmanlık,
zayıflık, kemik/diş sağlığı bozuklukları, çeşitli vitamin ve mineral
yetersizlikleri gibi rahatsızlıkların yetişkinlik döneminde görülen bazı
kronik hastalıklara (kardiyovasküler hastalıklar, diyabet, bazı kanser
türleri vb.) zemin oluşturduğu bilinmektedir.
Yapılan araştırmalara göre öğrenciler okullarda sağlıksız
beslenmektedir. Bu da okul kantinlerinde öğrenciye sunulan gıdaların
önemini vurgulamaktadır. Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanan bir
raporda, özellikle ilköğretim okullarında kantin işletmecilerinin ticari
kaygılarının öncelik taşıdığı, bu kaygılar nedeniyle okul kantinleri,
bol miktarda şekerli içeceğin sergilendiği, kötü yağlarda kızartılmış
hamburgerlerin satıldığı yerler haline geldiği belirtilmiştir.
Sağlık Bakanlığı'nın “Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat
Programı”nın etkin bir şekilde uygulanması için 28.09.2010 tarihli ve
2010/22 Sayılı Başbakanlık Genelgesi yayınlanmıştır. Bu genelge ile
amaçlanan okul kantinlerinde satılması uygun olan ve olmayan gıdaları
belirlemektir. Ancak kantin denetimlerinin düzenli yapılmaması,
sağlıksız ve satışı uygun olmayan ürünleri satan kantin sahiplerine
caydırıcı cezaların verilmemesi gibi durumlar nedeniyle kantinciler yine
istedikleri ürünlerin satışını rahatlıkla yapabilmektedir. Demek ki, tek
başına mevzuat yazmak ve yayınlamak yeterli olmamaktadır. Yayınlanan her
mevzuatın uygulamada gerekliliklerini yerine getirmek için buna uygun
çözümler de geliştirilmelidir.
05.02.2013 Tarihli ve 28550 Sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Okul
Kantinlerine Dair Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği, 2017 yılında
yayınlanan 'Okul/Kurumlardaki Yemekhane, Kantin, Kafeterya, Büfe, Çay
Ocağı Gibi Gıda İşletmelerinin Kontrol Ve Denetimine İlişkin Uygulama
Kılavuzu' ile kantinlerin düzenli olarak denetlenmesi, uygun görülmeyen
kantinlerin sözleşmelerinin iptal edilmesi gerekir. Ancak sonuçtan
baktığımızda, bu denetimlerin yetersiz kaldığı, uygunsuz koşullardaki
kantinlere caydırıcı yaptırımlar uygulanmadığı görülmektedir.
  Okul kantinlerinde satılacak ürünler ile ilgili son olarak 'OKUL GIDASI
LOGOSU' çalışması yapılmış ancak belirtilen tarihte uygulamaya
konulmamıştır.  Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan Okul
Gıdası Logosu Uygulaması Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ (Tebliğ No:
2019/29), 20 Haziran 2019 tarihli Resmi Gazete'de yayımlandı. Tarım ve
Orman Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve MEB işbirliği ile hazırlanan bu
çalışma, 16.09.2019 tarihinde tüm kantinlerde uygulanmaya başlayacaktı.
Ancak uygulama ertelendi.
Bu uygulamanın yaz boyu ekranlarda gördüğümüz reklamlarında dikkat çeken
nokta, kantinde satışı uygun olmayan gıda paketi üzerinde 'OKUL GIDASI
LOGOSU' görülmesi oldu. 'OKUL GIDASI LOGOSU' çalışması öğrenci sağlığı
için mi yoksa kantincilerin ve denetimcilerin işlerini kolaylaştırmak
için mi hazırlandı?
Kantincilerin ticari kaygıları, okul kantin denetleme komisyonlarının
görevlerini düzenli ve etkin bir şekilde yapmamaları öğrencilerin
sağlıklarına direkt etki etmektedir.  Bunun için kantinlerde satılan
simit, poğaça, tost, ekmek arası vb. yiyeceklerin tat, lezzet, tazelik
ve hijyeninin, kantin denetleme komisyonu tarafından sıklıkla takibi
yapılmalı, sağlıksız ve kalitesiz yiyeceklerin satışı önlenmelidir.
Kantinlerde çabuk bozulacak, bayat, merdivenaltı üretim yerlerinde
güvensiz şekilde üretilmiş, son tüketim tarihi geçmiş yiyecek ve
içeceklerin bulundurulmasına ve satışına izin verilmemelidir. Bunları
sağlayabilmek için de kantinler sıkça denetlenmelidir.
Ancak kantinlerin yeterli denetiminin önünde, ilgili kamu kurumlarının
bünyesinde yeterli sayıda gıda mühendisi vb. meslek dallarından denetim
personelinin bulunmayışı bir engeldir. Onbinlerce işsiz gıda mühendisi
varken, kamuda ihtiyaç duyulan atamalar yapılmamaktadır.
Elbette tek başına denetim yeterli olmayacaktır. Çocukların sağlığına
bile isteye kastededenler için caydırıcı cezalar uygulanmalı,
sözleşmeleri iptal edilmeli ve bir daha gıda ile ilgili ticari bir iş
yapması kesin surette önlenmelidir.
Kantinler pahalı ürünlerin satıldığı yerler olmaktan çıkarılmalıdır.
Sağlıklı ve güvenli gıdaların ucuz olarak satıldığı, çocuklarımızın
sağlıklı beslenmesine katkı sunan satış yerleri olmalıdır.
Okul denetleme komisyonlarınca, temizliği yılda ikiden fazla yetersiz
bulunan kantinlerin sözleşmesi iptal edilmelidir. Okul kantinlerinde
satılan yiyecek ve içeceklerin öğrencilerin gelişimsel özellikleri
dikkate alınarak seçilmesi, besin değerinin yüksek olması ve gıda
güvenliği, hijyen standartlarının sağlanması için denetimler
arttırılmalıdır. Bu denetimlerin yeterli ve etkin şekilde yapılabilmesi
için ilgili tüm kamu kurumlarında  yeter sayıda gıda mühendisi istihdam
edilmelidir.
Önceliğimiz geleceğimiz olan çocuklarımızın-öğrencilerimizin sağlıklı,
yeterli ve dengeli beslenmelerini sağlamak olmalıdır. Sağlıklı nesiller
yetiştirmek olmalıdır. 19.09.2019