OKUL KANTİNLERİ SAĞLIKLI MI?

Okul Kantinlerinde satılan gıdalar çocukların sağlıklarını nasıl etkiliyor?   Yeni eğitim öğretim yılının başlaması ile birlikte 'Okul kantinlerinde satılan gıdalar çocukların sağlıklarını nasıl etkiliyor?' sorusu da gündeme geldi. Kantinler, öğrencilerin okul hayatında önemli bir yer tutmaktadır. Çünkü öğrencilerin hayatlarının nerdeyse üçte biri okulda geçmektedir. Dolayısıyla öğrenciler beslenme ihtiyaçlarını da okul kantinlerinden gidermektedirler. Öğrencilerin sadece iyi bir eğitimle başarıya ulaşamayacağı, bunun yanında sağlıklı beslenmenin de önemli bir faktör olduğu anlaşılmıştır. İlköğretim ve ortaöğretim yaş grubundaki çocuklarda enerji yoğunluğu yüksek atıştırmalıkların, içeceklerin ve fast-food besinlerin tüketim sıklığının artması bazı hastalık risklerini arttırdığı kanıtlanmıştır. Yetersiz ve dengesiz beslenmeye bağlı olarak ortaya çıkan şişmanlık, zayıflık, kemik/diş sağlığı bozuklukları, çeşitli vitamin ve mineral yetersizlikleri gibi rahatsızlıkların yetişkinlik döneminde görülen bazı kronik hastalıklara (kardiyovasküler hastalıklar, diyabet, bazı kanser türleri vb.) zemin oluşturduğu bilinmektedir. Yapılan araştırmalara göre öğrenciler okullarda sağlıksız beslenmektedir. Bu da okul kantinlerinde öğrenciye sunulan gıdaların önemini vurgulamaktadır. Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanan bir raporda, özellikle ilköğretim okullarında kantin işletmecilerinin ticari kaygılarının öncelik taşıdığı, bu kaygılar nedeniyle okul kantinleri, bol miktarda şekerli içeceğin sergilendiği, kötü yağlarda kızartılmış hamburgerlerin satıldığı yerler haline geldiği belirtilmiştir. Sağlık Bakanlığı'nın “Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı”nın etkin bir şekilde uygulanması için 28.09.2010 tarihli ve 2010/22 Sayılı Başbakanlık Genelgesi yayınlanmıştır. Bu genelge ile amaçlanan okul kantinlerinde satılması uygun olan ve olmayan gıdaları belirlemektir. Ancak kantin denetimlerinin düzenli yapılmaması, sağlıksız ve satışı uygun olmayan ürünleri satan kantin sahiplerine caydırıcı cezaların verilmemesi gibi durumlar nedeniyle kantinciler yine istedikleri ürünlerin satışını rahatlıkla yapabilmektedir. Demek ki, tek başına mevzuat yazmak ve yayınlamak yeterli olmamaktadır. Yayınlanan her mevzuatın uygulamada gerekliliklerini yerine getirmek için buna uygun çözümler de geliştirilmelidir. 05.02.2013 Tarihli ve 28550 Sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Okul Kantinlerine Dair Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği, 2017 yılında yayınlanan 'Okul/Kurumlardaki Yemekhane, Kantin, Kafeterya, Büfe, Çay Ocağı Gibi Gıda İşletmelerinin Kontrol Ve Denetimine İlişkin Uygulama Kılavuzu' ile kantinlerin düzenli olarak denetlenmesi, uygun görülmeyen kantinlerin sözleşmelerinin iptal edilmesi gerekir. Ancak sonuçtan baktığımızda, bu denetimlerin yetersiz kaldığı, uygunsuz koşullardaki kantinlere caydırıcı yaptırımlar uygulanmadığı görülmektedir.   Okul kantinlerinde satılacak ürünler ile ilgili son olarak 'OKUL GIDASI LOGOSU' çalışması yapılmış ancak belirtilen tarihte uygulamaya konulmamıştır.  Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan Okul Gıdası Logosu Uygulaması Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2019/29), 20 Haziran 2019 tarihli Resmi Gazete'de yayımlandı. Tarım ve Orman Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve MEB işbirliği ile hazırlanan bu çalışma, 16.09.2019 tarihinde tüm kantinlerde uygulanmaya başlayacaktı. Ancak uygulama ertelendi. Bu uygulamanın yaz boyu ekranlarda gördüğümüz reklamlarında dikkat çeken nokta, kantinde satışı uygun olmayan gıda paketi üzerinde 'OKUL GIDASI LOGOSU' görülmesi oldu. 'OKUL GIDASI LOGOSU' çalışması öğrenci sağlığı için mi yoksa kantincilerin ve denetimcilerin işlerini kolaylaştırmak için mi hazırlandı? Kantincilerin ticari kaygıları, okul kantin denetleme komisyonlarının görevlerini düzenli ve etkin bir şekilde yapmamaları öğrencilerin sağlıklarına direkt etki etmektedir.  Bunun için kantinlerde satılan simit, poğaça, tost, ekmek arası vb. yiyeceklerin tat, lezzet, tazelik ve hijyeninin, kantin denetleme komisyonu tarafından sıklıkla takibi yapılmalı, sağlıksız ve kalitesiz yiyeceklerin satışı önlenmelidir. Kantinlerde çabuk bozulacak, bayat, merdivenaltı üretim yerlerinde güvensiz şekilde üretilmiş, son tüketim tarihi geçmiş yiyecek ve içeceklerin bulundurulmasına ve satışına izin verilmemelidir. Bunları sağlayabilmek için de kantinler sıkça denetlenmelidir. Ancak kantinlerin yeterli denetiminin önünde, ilgili kamu kurumlarının bünyesinde yeterli sayıda gıda mühendisi vb. meslek dallarından denetim personelinin bulunmayışı bir engeldir. Onbinlerce işsiz gıda mühendisi varken, kamuda ihtiyaç duyulan atamalar yapılmamaktadır. Elbette tek başına denetim yeterli olmayacaktır. Çocukların sağlığına bile isteye kastededenler için caydırıcı cezalar uygulanmalı, sözleşmeleri iptal edilmeli ve bir daha gıda ile ilgili ticari bir iş yapması kesin surette önlenmelidir. Kantinler pahalı ürünlerin satıldığı yerler olmaktan çıkarılmalıdır. Sağlıklı ve güvenli gıdaların ucuz olarak satıldığı, çocuklarımızın sağlıklı beslenmesine katkı sunan satış yerleri olmalıdır. Okul denetleme komisyonlarınca, temizliği yılda ikiden fazla yetersiz bulunan kantinlerin sözleşmesi iptal edilmelidir. Okul kantinlerinde satılan yiyecek ve içeceklerin öğrencilerin gelişimsel özellikleri dikkate alınarak seçilmesi, besin değerinin yüksek olması ve gıda güvenliği, hijyen standartlarının sağlanması için denetimler arttırılmalıdır. Bu denetimlerin yeterli ve etkin şekilde yapılabilmesi için ilgili tüm kamu kurumlarında  yeter sayıda gıda mühendisi istihdam edilmelidir. Önceliğimiz geleceğimiz olan çocuklarımızın-öğrencilerimizin sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenmelerini sağlamak olmalıdır. Sağlıklı nesiller yetiştirmek olmalıdır. 19.09.2019